ندای کابل
ظرفیت‌های معدنی افغانستان در سال ۲۰۲۵: گنج خوابیده در دل بحران‌ها
افغانستان با دارا بودن منابع معدنی به ارزش تقریبی ۳ تریلیون دلار، همچنان یکی از کشورهای غنی از منظر ذخایر زیرزمینی است. اما بهره‌برداری مؤثر از این منابع، در سال ۲۰۲۵ با فرصت‌ها و چالش‌هایی پیچیده‌تر از گذشته مواجه شده است. این مقاله به بررسی داده‌های تازه، تحلیل فرصت‌های موجود، چالش‌های پیشِ‌رو و پیشنهاداتی برای بهره‌برداری پایدار و مؤثر از منابع معدنی افغانستان می‌پردازد.
۱. آخرین تحولات معدنی افغانستان در ۲۰۲۵
لیتیوم: طلای سفیدِ استراتژیک
کشف ذخایر جدید لیتیوم در ولایت نیمروز (بر اساس گزارش USGS 2025) باعث شده افغانستان در میان پنج کشور نخست دارای ذخایر قابل‌توجه لیتیوم قرار گیرد. چین با امضای قرارداد ۲.۵ میلیارد دلاری در غزنی، قصد دارد نقش خود را در این عرصه تقویت کند، اما پیشرفت پروژه به‌دلیل تحریم‌های ثانویه ایالات متحده کند شده است.
مس و آهن: پروژه‌هایی نیمه‌فعال
شرکت MCC چین تنها ۲۰٪ از پروژه استخراج مس عینک را عملیاتی کرده است؛ مشکلات امنیتی و مالی مانع پیشرفت بیشتر آن شده‌اند. ترکیه نیز علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در معدن آهن حاجی‌گک است، اما هنوز توافق نهایی حاصل نشده است.
طلا و سنگ‌های قیمتی: قاچاق و مذاکرات منطقه‌ای
افزایش قاچاق طلا از معادن بدخشان به پاکستان و مذاکرات امارات برای خرید معدن زمرد پنجشیر نشان‌دهنده نبود نظارت مؤثر و ضعف مدیریت منابع قیمتی کشور است.
۲. فرصت‌های استراتژیک افغانستان
– افزایش تقاضای جهانی برای لیتیوم با رشد صنعت خودروهای الکتریکی، فرصت طلایی برای کشور ایجاد کرده است.
– تمایل چین و ترکیه به سرمایه‌گذاری، حتی با وجود تحریم‌های جهانی، نشان‌دهنده اهمیت ژئوپلیتیکی منابع افغانستان است.
– راه‌اندازی کریدورهای ترانزیتی جدید (مانند خط آهن افغانستان-ایران-چین) می‌تواند دسترسی به بازارها را تسهیل کند.
۳. چالش‌های مزمن و پیچیده
– تحریم‌های گسترده علیه طالبان مانع ورود فناوری‌های مدرن و سرمایه‌های غربی شده‌اند.
– ناامنی در مناطق معدنی و حملات علیه کارگران خارجی همچنان خطر بالقوه برای سرمایه‌گذاری‌های جدید ایجاد می‌کند.
– کمبود نیروی متخصص و فرار مغزها پس از ۲۰۲۱، ظرفیت بهره‌برداری فنی از معادن را تضعیف کرده است.
– رقابت قدرت‌های منطقه‌ای از جمله روسیه و چین برای کنترل منابع، وضعیت را پیچیده‌تر کرده است.
۴. راهکارهای پیشنهادی برای ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰
1. مشارکت‌های غیرمستقیم بین‌المللی: با استفاده از شرکت‌های واسطه در امارات یا ترکیه، می‌توان بخشی از تحریم‌ها را دور زد.
2. توسعه فناوری‌های استخراج سبز: همکاری با چین برای توسعه روش‌های استخراج کم‌کربن می‌تواند سرمایه‌گذاران اروپایی را جذب کند.
3. ایجاد صندوق ملی توسعه معادن: تمرکز بر زیرساخت، آموزش و نوآوری با استفاده از درآمدهای معدنی.
4. آموزش تخصصی نیروی انسانی: ایجاد آکادمی‌های تخصصی با مشارکت کشورهای هم‌پیمان منطقه‌ای.
۵. نتیجه‌گیری: گنجی خوابیده اما قابل بیداری
در شرایطی که تحریم‌ها، ناامنی و کمبود زیرساخت چالش‌هایی جدی هستند، افغانستان همچنان ظرفیت تبدیل‌شدن به یکی از بازیگران مهم صنعت معدنی جهان را دارد. کلید موفقیت در دهه پیش‌رو، مدیریت دقیق تحریم‌ها، جذب شرکای غیرغربی، شفافیت در قراردادها و تمرکز بر توسعه زنجیره ارزش افزوده است.
افغانستان در سال ۲۰۲۵، گنجی خوابیده در دل بحران‌هاست. بیداری آن، نیازمند اراده، همکاری منطقه‌ای و مدیریت حرفه‌ای است.
