ندای کابل
فشارهای اقتصادی ازدواج در افغانستان؛ روایت تلخ خودکشی دو جوان در پکتیکا
در یک حادثه غم‌انگیز که بار دیگر توجه‌ها را به چالش‌های اقتصادی ازدواج در افغانستان جلب کرده است، دو جوان در ولسوالی برمل ولایت پکتیکا به دلیل فشارهای ناشی از رسم طویانه دست به خودکشی زده‌اند.
طبق گزارش‌های منابع محلی، این رویداد در ۱۶ جوزا رخ داده است. پسر، که الله‌نور نام داشت، در تلاش بود تا مبلغ بیش از دو میلیون افغانی را که خانواده دختر به‌عنوان طویانه تعیین کرده بودند، تهیه کند. برای تأمین این هزینه سنگین، او راهی ولایت سمنگان شد تا با کار کردن درآمد لازم را کسب کند. با این حال، وقتی خانواده دختر درخواست او را برای پرداخت قسطی این مبلغ رد کردند، دختر با خوردن زهر به زندگی خود پایان داد.
چند روز بعد، در روز مراسم خاکسپاری دختر، الله‌نور نیز در اقدامی مشابه دست به خودکشی زد. این اتفاق موجی از واکنش‌ها را در میان مردم و فعالان اجتماعی به دنبال داشته است، که خواهان اصلاح سنت‌های ازدواج در کشور شده‌اند.
طویانه از دیرباز در بخش‌های مختلف افغانستان رواج داشته و اغلب به‌عنوان یک مبلغ تعیین‌شده برای ازدواج دختران شناخته می‌شود. این رسم، که در بسیاری از مناطق به‌عنوان یک شرط الزامی برای ازدواج مطرح شده، فشار زیادی بر خانواده داماد وارد می‌کند. برخی از دلایل استمرار این سنت عبارت‌اند از:
– ارزش اقتصادی و اجتماعی زن – خانواده دختر انتظار دارند که داماد با پرداخت مبلغی، نوعی جبران مالی برای از دست دادن نیروی کار دختر در خانه ارائه دهد.
– پرستیژ اجتماعی – تعیین مبلغ بالای طویانه گاه به‌عنوان نمادی از اعتبار اجتماعی خانواده عروس تلقی می‌شود.
– تضمین پایداری ازدواج – برخی خانواده‌ها معتقدند که پرداخت مبلغ بالا، تضمینی برای جدیت داماد در ازدواج و تعهد وی به زندگی مشترک است.
– نفوذ سنت‌های قبیله‌ای – در برخی مناطق، رسم طویانه بخشی از هویت اجتماعی و سنت‌های قبیله‌ای محسوب می‌شود و اجرای آن را ضروری می‌دانند.
اما در سال‌های اخیر، این رسم با انتقادات شدید روبه‌رو شده است، زیرا بسیاری از خانواده‌ها توانایی تأمین چنین مبالغی را ندارند و این موضوع می‌تواند باعث افزایش فقر، بدهکاری‌های سنگین و مشکلات روانی در میان دامادها شود.
از منظر اسلام که دین 98 درصد مردم افغانستان است، رسم طویانه هیچ پایه شرعی ندارد. در قرآن، مهریه به‌عنوان یک حق برای زن تعیین شده است، اما دریافت مبلغ برای خانواده دختر در قالب طویانه، یک رسم اجتماعی و فرهنگی محسوب می‌شود و فاقد تأیید دینی است.
علمای افغانستان نیز بارها تأکید کرده‌اند که ازدواج باید ساده باشد و رسم‌هایی که موجب بار مالی سنگین بر داماد شوند، نباید ادامه پیدا کنند. برخی از مردم نیز خواستار مداخله علمای دینی در این مسئله شده‌اند تا در خطبه‌های نماز به مشکلات طویانه پرداخته شود.
حادثه دلخراش پکتیکا تنها یکی از نمونه‌های پیامدهای رسم‌های پرهزینه ازدواج است. برای کاهش مشکلات ناشی از این رسم، باید آگاهی عمومی افزایش یابد و خانواده‌ها تشویق شوند تا ازدواج را بر اساس سادگی و مقررات شرعی انجام دهند. حمایت دولت و نهادهای اجتماعی نیز در اصلاح رسوم ازدواج نقش کلیدی دارد. اگر این روند ادامه یابد، ممکن است جوانان بیشتری قربانی فشارهای اقتصادی شوند. اصلاح این رسم نه‌تنها به کاهش مشکلات ازدواج کمک می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز تحولات اجتماعی مثبت در افغانستان باشد.
