ندای کابل
در پی حملات مرزی طالبان، پاکستان از ۱۰ اکتبر تا ۱۸ نوامبر ۲۰۲۵ گذرگاههای اصلی با افغانستان ــ تورخم، چمن و غلام خان ــ را به مدت ۳۷ روز بست. این انسداد طولانی، روابط دیپلماتیک دو کشور را تیره و اقتصاد مرزی ایالت خیبر پختونخوا (KP) را وارد بحرانی جدی کرد.
ابعاد اقتصادی
– تجارت دوجانبه روزانه ۱.۵ تا ۲ میلیون دلار زیان دید؛ مجموع خسارت در ۲۴ روز نخست بیش از ۲۰۰ میلیون دلار برآورد شد. -KP با جمعیت ۳۵ میلیون نفر، حدود ۴ درصد صادرات غربی پاکستان را مدیریت میکند. انسداد مرزها موجب توقف ۹۰ درصد صنایع وابسته به مواد اولیه افغانستانی شد.
– مدلهای اقتصادی نشان میدهند که چنین شوکهایی میتوانند GDP محلی را تا ۱۵ درصد کاهش دهند؛ مشابه بحرانهای ۲۰۱۷-۲۰۱۸ که تورم مواد غذایی در KP تا ۲۵ درصد افزایش یافت.
بیکاری و پیامدهای اجتماعی
– بیش از ۲۰ هزار کارگر حملونقل و بارگیری بیکار شدند. نرخ بیکاری از ۸ درصد پیش از بحران، احتمالاً به ۱۲-۱۵ درصد خواهد رسید.
– پیامدهای اجتماعی شامل افزایش جرم، مهاجرت داخلی و فشار بر خدمات عمومی است. مطالعات سازمان ملل نشان میدهد تعطیلیهای مشابه مهاجرت اجباری را تا ۳۰ درصد افزایش میدهند.
زنجیره تأمین و کالاهای اساسی
– کامیونهای حامل گندم، روغن و دارو در مرز متوقف شدند و محصولات فصلی مانند انگور و انار فاسد گشتند.
– افغانستان که ۸۰ درصد وارداتش از پاکستان تأمین میشود، به مسیرهای جایگزین ایران و آسیای مرکزی روی آورده است؛ هزینه حمل در این مسیرها ۴۰ درصد بیشتر است. این تغییر بازار ۱.۵ میلیارد دلاری را از دسترس KP خارج کرده و تورم محلی را تشدید کرده است.
تحلیل علمی و راهکارها
– اقتصادسنجی پانل نشان میدهد هر روز انسداد، ۵ هزار شغل موقت را از بین میبرد و رشد اقتصادی KP را ۰.۲ درصد کاهش میدهد.
– نقض اصول سازمان تجارت جهانی توسط دو طرف، تجارت را تبعیضآمیز کرده است.
– تجربه بحرانهای مشابه نشان میدهد تنوعبخشی مسیرها (مانند راهآهن چین-پاکستان) میتواند زیانها را تا ۵۰ درصد کاهش دهد.
بنابراین انسداد ۳۷ روزه مرزها نه تنها بحران فوری، بلکه هشدار جدی برای سیاستهای اقتصادی پاکستان و KP است. سرمایهگذاری در زیرساختهای جایگزین، توافقهای ترانزیتی با ایران و دیپلماسی اقتصادی برد-برد، تنها راه جلوگیری از تکرار چنین شوکهایی است. در غیر این صورت، اقتصاد مرزی KP ممکن است سالها برای بازیابی زمان نیاز داشته باشد، در حالی که ظرفیت تجارت دوجانبه بیش از ۵ میلیارد دلار سالانه در خطر نابودی است.
نویسنده: فخریه حسنی
