ندای کابل
تضاد فلسفه تأسیس پاکستان با اخراج مسلمانان افغان: نگاهی انتقادی به مبانی دینی و رفتار سیاسی
تأسیس کشور پاکستان در سال ۱۹۴۷ بر پایه یک آرمان دینی شکل گرفت؛ آرمانی که هدف آن ایجاد سرزمینی برای مسلمانان شبه‌قاره هند بود. این کشور با شعار «سرزمین پاک» و نام رسمی «جمهوری اسلامی پاکستان» پا به عرصه وجود گذاشت، تا به زعم بنیان‌گذارانش، پناهگاهی برای مسلمانان باشد و هویت سیاسی‌اش را از اسلام بگیرد. اما با گذشت بیش از هفت دهه، رفتارهای سیاسی این کشور، به‌ویژه در قبال مسلمانان افغان، پرسش‌های جدی درباره پایبندی‌اش به اصول اسلامی و فلسفه تأسیس خود برانگیخته است.
در مقایسه، کشورهایی مانند هند و اسرائیل که هویت دینی خود را نیز در ساختار سیاسی‌شان لحاظ کرده‌اند، رویکردی متفاوت اتخاذ کرده‌اند. هند، با نام «هندوستان» و تأکید بر هویت هندو، در قانون اساسی خود تصریح کرده که هر فرد هندو، فارغ از محل تولد، حق مهاجرت به هند و دریافت تابعیت را دارد. روابط نزدیک هند با نپال، که اکثریت جمعیت آن را هندوها تشکیل می‌دهند، نمونه‌ای از این سیاست است. مرزهای هند و نپال عملاً بی‌معنا شده‌اند و شهروندان نپالی بدون نیاز به ویزا در هند رفت‌وآمد می‌کنند.
در مواقع بحران نیز هند به تعهدات دینی خود پایبند مانده است. پس از حمله به معابد هندوها و سیک‌ها در کابل در تاریخ ۱۸ ژوئن ۲۰۲۲، دولت هند به هندوهای افغانستان اعلام کرد که می‌توانند به هند مهاجرت کرده و تابعیت دریافت کنند. این اقدام، نشان‌دهنده تعهد هند به فلسفه تأسیس خود و حمایت از هم‌مذهبانش در سراسر جهان است.
دولت اسرائیل نیز از زمان تأسیس، خود را دولت یهودیان معرفی کرده و قانونی تصویب کرده که بر اساس آن، هر یهودی در هر نقطه‌ای از جهان، حق مهاجرت به اسرائیل و دریافت تابعیت را دارد. عملیات‌های گسترده‌ای مانند انتقال یهودیان اتیوپی در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، گواهی بر این تعهد عملی است.
در این میان، رفتار پاکستان با مسلمانان افغان، به‌ویژه در سال‌های اخیر، با اخراج دسته‌جمعی آنان از خاک خود، تضادی آشکار با فلسفه تأسیس این کشور دارد. اسلام، به‌عنوان مبنای مشروعیت سیاسی پاکستان، مرزهای جغرافیایی را در میان امت اسلامی به رسمیت نمی‌شناسد و بر وحدت مسلمانان تأکید دارد. با این حال، پاکستان با تکیه بر ملیت و قومیت، مسلمانان افغان را از حقوق انسانی و اسلامی محروم کرده و آنان را از سرزمینی که قرار بود پناهگاه مسلمانان باشد، بیرون رانده است.
این رفتار نه‌تنها با اصول بنیادین اسلام در تضاد است، بلکه مشروعیت اخلاقی و دینی دولت پاکستان را نیز زیر سؤال می‌برد. اگر فلسفه تأسیس پاکستان بر پایه اسلام بوده، چرا مسلمانان هم‌مذهب و هم‌دینش باید قربانی سیاست‌های تبعیض‌آمیز و اخراج‌های گسترده بر مبنای غیریت سازی غیر دینی چون قومیت و ملیت شوند؟ این پرسش، نیازمند بازنگری جدی در سیاست‌های داخلی و خارجی پاکستان و بازگشت به اصولی است که روزی سنگ‌بنای تأسیس آن کشور بودند.
#افغانستان #پاکستان #پناهجویان #حقوقبشر #سازمانملل
