ندای کابل
موضوع: ۱۵۰۰ کامیون در راه چابهار: جان تازهای به کریدور ترانزیتی ایران–افغانستان
بندر چابهار، تنها بندر ایران با دسترسی مستقیم به آبهای آزاد اقیانوس هند، بیش از یک قرن است که بهعنوان دروازهای راهبردی شناخته میشود. در سالهای اخیر، این بندر به نمادی از همکاریهای منطقهای بدل شده است؛ بهویژه برای افغانستان، کشوری محاط در خشکی که بهشدت به مسیرهای ترانزیتی پایدار نیاز دارد. واردات ۱۵۰۰ دستگاه کامیون برای فعالسازی مسیر چابهار–افغانستان، گامی بزرگ در جهت تقویت این کریدور شرقی است؛ اقدامی که میتواند اقتصاد دو کشور را از وابستگی به مسیرهای پرریسک همچون بنادر پاکستان رها سازد.
جزئیات طرح
بر اساس اعلام نماینده رئیسجمهور در امور توسعه دریامحور، منطقه آزاد چابهار مجوز واردات ۱۵۰۰ کامیون ویژه حمل بارهای افغانستانی را صادر کرده است. تاکنون حدود ۱۰۰ دستگاه وارد کشور و پلاکگذاری شدهاند. این کامیونها با پلاک منطقه آزاد چابهار تنها در مسیر چابهار تا مرز دوغارون (خراسان رضوی) فعالیت خواهند داشت. هدف اصلی، اتصال بندر چابهار به افغانستان و کشورهای آسیای میانه از طریق این کریدور شرقی است. در همین راستا، مدیرعامل منطقه آزاد دوغارون نیز پیشنهاد واردات ۱۰۰۰ کامیون باری دیگر را برای پوشش کامل مرزهای شرقی ایران مطرح کرده است.
اهمیت راهبردی کریدور
کریدور چابهار–دوغارون یکی از مهمترین مسیرهای ترانزیتی شرق ایران محسوب میشود. این مسیر میتواند زمان ترانزیت کالا برای افغانستان را از هفتهها به چند روز کاهش دهد و هزینههای حملونقل را تا ۳۰ درصد پایین بیاورد. آمارها نشان میدهد تجارت افغانستان با ایران در شش ماه گذشته به ۱.۶ میلیارد دلار رسیده که از مبادلات با پاکستان (۱.۱ میلیارد دلار) پیشی گرفته است. تنشهای مرزی اخیر میان افغانستان و پاکستان، که موجب توقف ۱۲ هزار کانتینر کالا در بنادر پاکستان شد، طالبان را به سمت مسیرهای جایگزین مانند چابهار سوق داده است. نورالدین عزیزی، وزیر صنعت و تجارت طالبان، حتی از آمریکا خواسته تا معافیت هند برای استفاده از این بندر تمدید شود.
پیشینه همکاریها
ریشه این همکاری به توافقنامه سهجانبه ایران، هند و افغانستان در سال ۲۰۱۶ بازمیگردد. هند از سال ۲۰۱۴ در توسعه بندر چابهار سرمایهگذاری کرده و معافیتهای تحریمی آمریکا امکان ادامه این پروژه را فراهم کرده است. نخستین محموله ترانزیتی سنگهای معدنی افغانستان از چابهار به چین در سال ۲۰۲۴ ارسال شد؛ نشانهای از ظرفیتهای بالفعل این مسیر.
چالشهای موجود
با وجود پیشرفتها، چالشها همچنان پابرجاست. مسیر ریلی چابهار–زاهدان تا پایان سال جاری یا نیمه نخست ۱۴۰۵ تکمیل میشود، اما اتصال مستقیم به دوغارون چند سال زمان خواهد برد. در حال حاضر، حمل ترکیبی (ریلی تا زاهدان و سپس کامیونی) مورد استفاده قرار میگیرد. جاده چابهار–بیرجند نیز بازسازی شده، اما ترانزیت جادهای یکطرفه است و کامیونداران ایرانی به دلیل هزینههای بالا و رقابت کامیونهای افغانستانی، تمایل کمی به مشارکت دارند.
چشمانداز آینده
واردات کامیونهای افغانستانی پاسخی هوشمندانه به این چالشهاست. این کامیونها، که ارزانتر و مناسبتر برای مسیرهای ناهموار هستند، میتوانند بارگیری مستقیم در داخل افغانستان را تسهیل کنند. این اقدام نه تنها درآمد ترانزیتی ایران را افزایش میدهد، بلکه قدرت چانهزنی تهران در معادلات منطقهای را تقویت خواهد کرد. برای افغانستان نیز چابهار بهمثابه «مسیر نجات» از بحران اقتصادی عمل میکند؛ کشوری که ۸۰ درصد تجارتش وابسته به همسایگان است، اکنون میتواند بدون عبور از پاکستان به هند و آسیای میانه دسترسی یابد.
بنابراین طرح واردات کامیون و توسعه کریدور چابهار–افغانستان میتواند این بندر را از یک مرکز تجاری به قطب صنعتی و لجستیکی منطقه تبدیل کند. اگر تحریمها مدیریت شوند و سرمایهگذاریهای هند ادامه یابد، آیندهای روشن در انتظار این مسیر راهبردی خواهد بود؛ مسیری که نه تنها اقتصاد ایران و افغانستان را رونق میبخشد، بلکه الگویی برای همکاریهای منطقهای در خاورمیانه خواهد شد.
